Een-op-een-begeleiding

Groot effect tegen gematigde kosten, op basis van redelijk sterk bewijs. Toelichting

Effect (in maanden)

+5

Bewijs

Kosten

Wat is het?

Bij een-op-een-begeleiding geeft een leraar, onderwijsassistent of andere volwassene een leerling intensieve individuele begeleiding. Dat kan buiten de normale lessen om, als aanvulling op het onderwijs, bijvoorbeeld als onderdeel van Leertijduitbreiding of tijdens een Zomerschool, of als vervanging van andere lessen.

Aan de slag met een-op-een-begeleiding?

Bekijk handreikingen voor het Nederlandse onderwijs en een overzicht van wat we weten uit onderzoek, naast het internationale onderzoek op de pagina die je nu bekijkt.

Belangrijke bevindingen

  1. Gemiddeld is een-op-een-begeleiding een zeer effectieve manier om de leerprestaties te verbeteren. De aanpak kan effectief zijn als gerichte ondersteuning van minder goed presterende leerlingen of leerlingen die moeite hebben met bepaalde onderdelen van het lesprogramma.
  2. De begeleiding zal eerder effect hebben als het een aanvulling is op het normale onderwijs en expliciet is gekoppeld aan wat er in de les wordt behandeld.
  3. Een-op-een-begeleiding kan duur zijn, vooral als deze door leraren wordt gegeven. Wanneer de begeleiding door onderwijsassistenten of in kleine groepen wordt gegeven, is het positieve effect gemiddeld iets kleiner, maar het kan een kosteneffectieve oplossing voor gerichte ondersteuning zijn.
  4. Een-op-een-begeleiding door onderwijsassistenten is waarschijnlijk vooral zinvol als zij ervaren zijn en daarvoor trainingen hebben gevolgd, en een gestructureerd programma aanbieden.

Hoe effectief is deze aanpak?

Uit onderzoek blijkt dat een-op-een-begeleiding effectief kan zijn en gemiddeld ongeveer vijf maanden leerwinst kan opleveren.

Korte, regelmatig terugkerende sessies (drie tot vijf keer per week ca. 30 minuten) gedurende een vaste periode (tot tien weken) blijken tot een optimaal resultaat te leiden. Het onderzoek laat ook zien dat deze begeleiding een aanvulling moet zijn op het reguliere onderwijs en daar expliciet aan gekoppeld moet zijn. Daarnaast moeten leraren de vooruitgang monitoren om ervoor te zorgen dat de aanpak zinvol is. Onderzoeken waarin een-op-een-begeleiding wordt vergeleken met begeleiding in kleine groepen, laten wisselende resultaten zien. In sommige gevallen leidt een-op-een-begeleiding tot meer verbetering, maar in andere gevallen blijkt begeleiding in groepjes van twee of drie net zo effectief of zelfs effectiever. De uiteenlopende resultaten kunnen erop wijzen dat vooral het lesgeven in kleine groepen bijdraagt aan het positieve effect en dat de grootte van de groep (één of iets meer leerlingen) er minder toe doet.

Begeleiding door onderwijsassistenten of vrijwilligers kan waardevol zijn, maar is minder effectief dan begeleiding door ervaren en speciaal daarvoor opgeleide leraren. Als de begeleiding door vrijwilligers of onderwijsassistenten wordt gegeven, is het raadzaam om hen te trainen en met een gestructureerde opzet te laten werken.

Achter het gemiddelde

Onderzoek in het primair onderwijs laat een groter effect zien (+6 maanden leerwinst) dan onderzoek in het voortgezet onderwijs (+4 maanden leerwinst).

De effecten voor rekenen/wiskunde zijn substantieel minder (+2 maanden leerwinst) dan voor lezen en schrijven (+6 maanden leerwinst).

Korte, regelmatig terugkerende sessies (drie tot vijf keer per week ca. 30 minuten) gedurende een vaste periode (tot tien weken) blijken tot een optimaal resultaat te leiden.

Onderzoeken waarin ook werd gekeken naar de inzet van digitale technologie lieten ruwweg dezelfde effecten zien.

Er is wereldwijd onderzoek gedaan in zeven landen en de uitkomsten zijn ruwweg hetzelfde.

Gelijke kansen bevorderen

Een-op-een-begeleiding kan ervoor zorgen dat minder goed presterende leerlingen of leerlingen die het risico lopen achterop te raken meer vooruitgang boeken dankzij intensieve en gerichte ondersteuning bij het schoolwerk. Met deze aanpak kan een leraar zich exclusief richten op de behoefte van de leerling en lesgeven op een manier die nauwkeurig is afgestemd op het niveau van de leerling. Bij een-op-een-begeleiding is sprake van meer interactie en feedback in vergelijking met klassikale instructie. Leerlingen krijgen zo meer tijd voor nieuwe of onbekende onderwerpen, overwinnen barrières die het leren in de weg staan en gaan sneller door de lesstof.

Om rekening mee te houden

Een-op-een-begeleiding heeft effect doordat het extra ondersteuning biedt die specifiek is afgestemd op de behoeften van de leerling. Als een leraar met minder leerlingen tegelijk werkt, zijn er meer mogelijkheden voor interactie. Scholen die besluiten een-op-een-begeleiding in te zetten moeten bedenken hoe ze ervoor kunnen zorgen dat de begeleiding ook daadwerkelijk vruchten afwerpt door:

  • Nauwkeurig vast te stellen welke leerlingen extra ondersteuning nodig hebben;
  • De leerachterstand van de leerlingen die apart worden begeleid in kaart te brengen en op basis daarvan passende lesstof te kiezen;
  • Ervoor te zorgen dat leraren goed zijn voorbereid op kwalitatief hoogwaardige interactie met leerlingen. Leraren moeten bijvoorbeeld weloverwogen feedback geven;
  • Ervoor te zorgen dat de begeleiding goed is afgestemd op het werk dat in de klas wordt gedaan en de leraar en de tutor tijd krijgen om de begeleiding te bespreken;
  • Te monitoren welk effect de een-op-een-begeleiding heeft op de vooruitgang van de leerling en op basis daarvan aanpassingen te doen.

Een-op-een-begeleiding kan worden gegeven door leraren, getrainde onderwijsassistenten, mentoren of tutoren. De aanpak wordt gewoonlijk langere tijd ingezet, vaak een aantal weken tot drie maanden.

Wat zijn de kosten?

Onderstaande informatie is gebaseerd op internationale gegevens en geeft daarom slechts een indicatie van de kosten in Nederland. 

De gemiddelde kosten voor een-op-een-begeleiding zijn gematigd. De kosten voor de school worden voornamelijk bepaald door salariskosten en materialen. Dit zijn voornamelijk terugkerende kosten. De kosten zijn lager wanneer de lessen online plaatsvinden en hoger wanneer ze worden gegeven door gekwalificeerde of gespecialiseerde leraren.

Vergeleken met een klassikale aanpak vraagt een-op-een-begeleiding onder begeleiding van een leraar of onderwijsassistent veel tijd van onderwijsprofessionals. Gezien de lagere kosten kan begeleiding in kleine groepen een zinvol alternatief zijn voordat je een-op-een-begeleiding overweegt.

Schoolleiders moeten niet alleen kijken naar tijd en kosten, maar ook kiezen voor aanpakken die bewezen effectief zijn. Voor een groter effect van een-op-een-begeleiding op school kunnen scholen leraren, onderwijsassistenten en tutoren training aanbieden om de kwaliteit van hun lessen wat betreft formatief evalueren, kennis van het lesprogramma en begeleiding en feedback te verhogen. Daarmee investeer je in meer competentie binnen de school.

Hoe overtuigend is het bewijs?

De bewijskracht voor de effectiviteit van een-op-een-begeleiding is redelijk sterk. Er werden 123 studies gevonden die voldeden aan de criteria voor opname in de Toolkit. Houd rekening met het volgende over de onderzoeken in dit overzicht:

Een groot percentage van de onderzoeken is niet onafhankelijk geëvalueerd. Evaluaties die zijn uitgevoerd door organisaties die betrokken zijn bij de aanpak, commerciële aanbieders bijvoorbeeld, laten vaak een groter effect zien. Dat kan van invloed zijn op het totale effect van de aanpak.

De resultaten voor dit onderwerp laten een grote variatie zien, waarvoor geen verklaring is. Alle overzichten laten enige variatie in de resultaten zien. Daarom is het belangrijk om achter het gemiddelde te kijken. Onverklaarde variatie (of heterogeniteit) maakt de resultaten onzekerder. We hebben deze onzekerheid niet kunnen wegnemen door te onderzoeken in hoeverre de context, de methodologie of de aanpak invloed heeft op het effect.

Net als bij andere onderzoeksreviews laat de Toolkit het gemiddelde effect van een aanpak zien, op basis van wetenschappelijk onderzoek. Het is belangrijk om naar je eigen context te kijken en te vertrouwen op je oordeel als professional wanneer je een aanpak wilt toepassen in jouw onderwijspraktijk.

Verder lezen


Mogen we je iets vragen?

Ga je deze informatie gebruiken in het onderwijs?
Wat vind je van de leesbaarheid van deze pagina?
In welke onderwijssector werk je?

Wil je nog iets anders kwijt? Laat het ons weten via het feedback-formulier.

Privacyverklaring

Wij gaan zorgvuldig om met persoonsgegevens. Lees hierover meer in onze privacyverklaring.

Onderwijsprofessionals kiezen op basis van kennis en ervaring
Onderwijskennis.nl bundelt kennis uit onderzoek over de effectiviteit van aanpakken en werkwijzen in het onderwijs. Onderwijskennis.nl adviseert echter niet welke aanpakken scholen zouden moeten kiezen. Deze keuze is de verantwoordelijkheid van de onderwijsprofessionals zelf. Zij beoordelen op basis van hun kennis en ervaring welke aanpakken het beste passen bij het onderwijs dat zij geven.